Tìm hiểu tiêu chuẩn IALA A quy định về hệ thống báo hiệu đường thủy hiện đại

Trong giao thông đường thủy, việc xác định đúng luồng di chuyển là yếu tố sống còn để đảm bảo an toàn. Và để làm được điều đó, hệ thống báo hiệu đường thủy đóng vai trò không thể thay thế. Tuy nhiên, nếu không được thiết kế và nhận diện theo một tiêu chuẩn thống nhất, phao có thể gây nhầm lẫn và dẫn đến tai nạn đáng tiếc. Đó chính là lý do vì sao tiêu chuẩn IALA A ra đời và được áp dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. 

Trong bài viết này chúng ta sẽ cùng tìm hiểu tiêu chuẩn IALA A đang được áp dụng tại Việt Nam để hiểu rõ vì sao nó lại quan trọng và NLT Group sẽ giúp bạn nhận biết đúng các loại phao theo quy định quốc tế. 

Tổ chức IALA và hệ thống báo hiệu đường thủy

IALA là ai và có vai trò gì trong hàng hải quốc tế?

IALA là viết tắt của International Association of Marine Aids to Navigation and Lighthouse Authorities (Hiệp hội quốc tế về các cơ quan hỗ trợ hàng hải và hải đăng). Đây là tổ chức chuyên ban hành các chuẩn mực kỹ thuật liên quan đến thiết bị hỗ trợ điều hướng trên biển và sông, đặc biệt là hệ thống phao báo hiệu.

IALA hoạt động như một tổ chức phi lợi nhuận quốc tế, tập hợp hơn 80 quốc gia thành viên cùng nhiều tổ chức liên quan đến lĩnh vực hàng hải, với mục tiêu xây dựng một hệ thống tín hiệu hàng hải thống nhất, an toàn và hiệu quả trên toàn cầu.

Tại sao cần có tiêu chuẩn thống nhất quốc tế

Trước khi hình thành hệ thống tiêu chuẩn IALA, mỗi quốc gia hoặc khu vực lại sử dụng một hệ thống báo hiệu hàng hải khác nhau. Điều này gây ra nhầm lẫn cực kỳ nguy hiểm cho tàu thuyền quốc tế khi di chuyển từ vùng nước này sang vùng nước khác. Một hệ thống phao báo hiệu đường thủy không thống nhất dẫn đến việc hiểu sai hướng luồng, dễ gây mắc cạn, va chạm hoặc lệch tuyến hàng hải. 

 Chính vì vậy, việc IALA thiết lập hệ thống báo hiệu thống nhất giúp:

• Đảm bảo an toàn hàng hải trên toàn cầu.
• Tạo thuận lợi cho thương mại quốc tế.
• Giúp thuyền viên dễ học dễ nhớ và phản xạ tốt khi xử lý tình huống.

Sự khác biệt giữa hai hệ thống IALA A và IALA B

IALA chia thế giới thành hai khu vực áp dụng:

• IALA A: Áp dụng ở châu Âu, châu Phi, châu Á (bao gồm Việt Nam), Úc và New Zealand.
• IALA B: Áp dụng ở Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Philippines

Sự khác biệt lớn nhất giữa hai hệ thống là màu sắc và ý nghĩa của phao bên trái và bên phải khi tàu di chuyển vào cảng hoặc ngược dòng. Trong hệ thống IALA A, màu đỏ là bờ trái, còn màu xanh là bờ phải. Ở IALA B thì ngược lại.

Việt Nam áp dụng hệ thống nào

Việt Nam thuộc khu vực áp dụng hệ thống IALA A theo đúng phân chia của IALA. Điều này đồng nghĩa với việc tất cả phao báo hiệu tại Việt Nam từ luồng sông, kênh nội địa đến cảng biển, tất cả đều tuân thủ quy tắc phân luồng màu đỏ bên trái, màu xanh bên phải khi tàu đi vào cảng hoặc ngược dòng.

Việc áp dụng đúng tiêu chuẩn IALA A không chỉ đảm bảo phù hợp với quốc tế mà còn giúp người điều khiển phương tiện thủy xác định chính xác hướng đi, đặc biệt quan trọng trong điều kiện ban đêm hoặc tầm nhìn hạn chế.

Tổng quan về tiêu chuẩn IALA A

Nguyên lý hoạt động của hệ thống IALA A

Nguyên lý cơ bản của hệ thống IALA A là định hướng cho tàu thuyền đi đúng luồng an toàn khi vào cảng hoặc ngược dòng. Theo nguyên lý này:

• Phao đỏ (bờ trái): phải nằm bên trái của tàu khi tàu đi vào cảng hoặc ngược dòng.
• Phao xanh (bờ phải): nằm bên phải của tàu trong cùng tình huống. 

Tàu rời cảng hoặc xuôi dòng thì quy tắc màu sẽ đảo ngược, nghĩa là màu đỏ ở bên phải, màu xanh ở bên trái, nhưng nguyên tắc cơ bản không đổi: màu sắc tương ứng với bờ khi đi vào cảng.

Quy định màu sắc phao

Màu sắc được quy định rất rõ ràng để dễ phân biệt ngay cả khi quan sát từ xa:

Loại phao	Màu sắc
Phao bên trái (Port)	Đỏ
Phao bên phải (Starboard)	Xanh lá cây
Phao giữa luồng	Đỏ và xanh xen kẽ
Phao nguy hiểm riêng biệt	Đen vàng
Phao đặc biệt	Vàng hoặc màu riêng biệt theo chức năng

Hình dáng và ký hiệu nhận biết

IALA A không chỉ dùng màu mà còn dùng hình dáng để tăng khả năng nhận diện trong mọi điều kiện ánh sáng

Loại phao	Hình dáng đặc trưng
Phao bên trái	Hình trụ hoặc can
Phao bên phải	Hình nón hoặc trụ
Phao giữa luồng	Trụ màu đỏ xanh xen kẽ
Phao nguy hiểm	Trụ có đỉnh chữ thập hoặc hình cầu đen

Hệ thống đèn tín hiệu ban đêm

Để hỗ trợ tàu di chuyển ban đêm hoặc trong sương mù mỗi phao thường gắn đèn tín hiệu

• Đèn đỏ: gắn trên phao bên trái.
• Đèn xanh: gắn trên phao bên phải.
• Tần suất và kiểu nhấp nháy có thể khác nhau để phân biệt giữa các loại phao như: nháy đơn, nháy kép, nháy theo nhóm…

Tần suất đèn sẽ được quy định cụ thể trong bản đồ hàng hải hoặc bảng quy chuẩn tín hiệu.

Ý nghĩa hướng luồng chính và cách phân biệt bờ trái – bờ phải

Trong hệ thống IALA A, “hướng luồng chính” được xác định là hướng đi vào cảng hoặc ngược dòng chính. Đây là căn cứ để xác định:

• Bờ trái: bên tay trái khi đứng nhìn theo hướng vào cảng/ngược dòng.
• Bờ phải: bên tay phải theo cùng hướng đó.

Dựa vào cách phân biệt này, tàu thuyền sẽ xác định đúng bên phao cần tuân theo, tránh va chạm hoặc đi sai luồng gây nguy hiểm.

Phân loại phao theo tiêu chuẩn IALA A

Hệ thống IALA A quy định rõ từng loại phao theo vị trí, màu sắc, hình dáng và kiểu đèn để hỗ trợ việc định hướng chính xác trong giao thông đường thủy. Việc nắm rõ đặc điểm từng loại phao sẽ giúp người điều khiển phương tiện thủy tránh nhầm lẫn nguy hiểm và tuân thủ đúng quy định quốc tế.

Phao bên trái (bờ trái)

Phao bên trái là loại phao dùng để đánh dấu mép bên trái của luồng tàu khi tàu thuyền đi vào cảng hoặc ngược dòng (theo hướng luồng chính). Tàu phải đi bên phải phao đỏ để đảm bảo đi đúng luồng.

Theo QCVN 72:2013/BGTVT và IALA A, quy định màu đỏ luôn gắn liền với bờ trái trong điều hướng.

Thuộc tính	Mô tả theo IALA A
Màu sắc	Đỏ
Hình dáng phổ biến	Hình trụ (can) hoặc trụ đứng
Ký hiệu đỉnh phao	Hình trụ hoặc không có đỉnh đặc trưng
Vị trí lắp đặt	Mép trái của luồng khi tàu đi vào cảng hoặc ngược dòng
Đèn tín hiệu	Đèn đỏ, thường nháy đơn, nháy chậm hoặc nháy theo nhóm
Ý nghĩa sử dụng	Giúp tàu giữ bên phải phao để vào luồng an toàn

Phao bên phải (bờ phải)

Ngược lại với phao bên trái, phao bên phải đánh dấu mép bên phải của luồng. Khi tàu đi vào cảng hoặc ngược dòng, phao xanh nằm bên phải tàu.

Thuộc tính	Mô tả theo IALA A
Màu sắc	Xanh lá cây
Hình dáng phổ biến	Hình nón (cone) hoặc trụ có đỉnh nón
Ký hiệu đỉnh phao	Hình nón hướng lên trên
Vị trí lắp đặt	Mép phải của luồng khi tàu đi vào cảng hoặc ngược dòng
Đèn tín hiệu	Đèn xanh, kiểu nháy tương tự phao đỏ nhưng dễ phân biệt qua màu sắc
Ý nghĩa sử dụng	Giúp tàu giữ bên trái phao để tránh xa mép phải luồng

Phao giữa luồng (phao phân chia)

Phao giữa luồng dùng để xác định trung tâm của luồng, nơi mà tàu có thể đi về hai phía (trái hoặc phải) tùy theo hướng điều động an toàn. Loại phao này thường xuất hiện tại nơi giao nhau của các tuyến luồng.

Thuộc tính	Mô tả
Màu sắc	Đỏ và xanh lá cây xen kẽ theo chiều đứng
Hình dáng phổ biến	Trụ cao hoặc cột đặc biệt
Đèn tín hiệu	Hai màu luân phiên hoặc nháy nhóm có quy định riêng tùy khu vực
Vị trí sử dụng	Tại nơi luồng phân nhánh, luồng kép hoặc nơi cần xác định điểm trung tâm
Vai trò chính	Giúp tàu xác định vị trí phân chia dòng điều hướng

Phao nguy hiểm riêng biệt

Đây là loại phao cực kỳ quan trọng dùng để cảnh báo vị trí có vật cản dưới nước như đá ngầm, xác tàu, trụ cầu cũ hoặc điểm đắm chìm. Phao thường được đặt trực tiếp trên vị trí nguy hiểm.

IALA định danh phao này là “Isolated Danger Mark” và bắt buộc phải có trong các vùng có vật thể nguy hiểm ngầm.

Thuộc tính	Mô tả
Màu sắc	Đen kết hợp đỏ (đặc trưng: 1 hoặc 2 vòng đỏ nằm giữa thân màu đen)
Hình dáng phổ biến	Trụ
Ký hiệu đỉnh phao	Hai hình cầu đen xếp chồng thẳng đứng
Đèn tín hiệu	Trắng, nháy 2 chớp theo nhóm lặp lại theo chu kỳ
Vị trí sử dụng	Trực tiếp trên mối nguy (không phải ở hai bên)
Mục đích	Cảnh báo: “Không được đi qua phao này”

Phao đặc biệt và phao báo hiệu mới

Loại phao này không thuộc định hướng luồng mà dùng để đánh dấu khu vực có chức năng đặc biệt như vùng cấm, khu vực thi công, bãi tắm, vùng nuôi trồng thủy sản, khu vực bảo tồn hoặc cảnh báo giới hạn.

Thuộc tính	Mô tả
Màu sắc	Vàng
Hình dáng phổ biến	Linh hoạt: trụ, nón hoặc phao nổi cỡ lớn
Ký hiệu đỉnh phao	Chữ X màu vàng (gọi là “X-Spar Topmark”)
Đèn tín hiệu	Màu vàng, chớp đơn, chớp theo nhóm hoặc chớp nhanh tùy quy định
Vị trí sử dụng	Vùng cấm neo đậu, khu bảo tồn, khu vực quân sự, thi công hoặc ngư trường
Mục đích	Thông báo các khu vực có hoạt động đặc biệt hoặc hạn chế tiếp cận

>> Xem thêm: Cấu tạo phao báo hiệu: Chi tiết từ trong ra ngoài

Ứng dụng tiêu chuẩn IALA A tại Việt Nam

Văn bản pháp lý áp dụng tại Việt Nam

Việt Nam chính thức áp dụng hệ thống báo hiệu đường thủy theo tiêu chuẩn IALA A thông qua nhiều văn bản pháp lý quan trọng. Tiêu biểu nhất là QCVN 72:2013/BGTVT – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về báo hiệu hàng hải nội địa, do Bộ Giao thông Vận tải ban hành. Bên cạnh đó, các quy định liên quan đến hệ thống báo hiệu đường thủy cũng được thể hiện trong các thông tư như:

• Thông tư 54/2014/TT-BGTVT hướng dẫn quản lý báo hiệu đường thủy nội địa
• QCVN 72:2013/BGTVT: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về báo hiệu đường thủy nội địa Việt Nam

Những văn bản này không chỉ làm rõ yêu cầu về màu sắc hình dáng kích thước và vị trí đặt phao mà còn đồng bộ hóa tiêu chuẩn quốc tế vào hệ thống giao thông thủy Việt Nam.

Các tuyến luồng hiện đang sử dụng IALA A

Hiện nay, phần lớn các tuyến đường thủy nội địa và luồng hàng hải ven biển của Việt Nam đều áp dụng hệ thống báo hiệu theo IALA A. Một số tuyến điển hình bao gồm:

• Luồng Hải Phòng – Cái Lân – Hòn Gai
• Luồng Sài Gòn – Vũng Tàu
• Luồng Cần Thơ – Trần Đề
• Hệ thống sông Tiền, sông Hậu, kênh Chợ Gạo và kênh Dựng

Trên các tuyến này, hệ thống phao đỏ – xanh, phao phân chia và các loại phao cảnh báo đặc biệt đều được thiết kế theo đúng thông số của IALA A, bảo đảm cho tàu thuyền định hướng chính xác khi lưu thông cả ngày lẫn đêm.

Vai trò trong đảm bảo an toàn hàng hải nội địa

Việc áp dụng tiêu chuẩn IALA A không chỉ là đáp ứng yêu cầu quốc tế mà còn là giải pháp thiết thực để giảm thiểu rủi ro cho tàu thuyền khi vận hành. Khi phao được đặt đúng chuẩn và có hệ thống đèn cảnh báo rõ ràng, người điều khiển phương tiện có thể dễ dàng xác định luồng an toàn, tránh khu vực nguy hiểm và đi đúng hướng ngay cả trong điều kiện thời tiết xấu hoặc vào ban đêm.

Nhờ áp dụng đồng bộ tiêu chuẩn IALA A, nhiều vụ tai nạn va chạm hoặc mắc cạn đã được giảm thiểu đáng kể trong các tuyến vận tải trọng điểm như Đồng bằng sông Cửu Long, kênh Nhà Bè hay cửa biển Định An. Đồng thời, nó cũng hỗ trợ tích cực cho công tác quản lý luồng tuyến, bảo trì phao và điều tiết giao thông thông minh hơn.

Lưu ý khi nhận diện phao theo tiêu chuẩn IALA A

Các tình huống dễ gây nhầm lẫn

Mặc dù tiêu chuẩn IALA A khá trực quan, nhưng trong thực tế vẫn có nhiều tình huống khiến người lái phương tiện thủy dễ bị nhầm lẫn:

• Không xác định đúng hướng luồng chính: Nếu không biết mình đang đi xuôi hay ngược dòng thì rất dễ phân biệt sai bên trái và bên phải.
• Đèn tín hiệu yếu hoặc bị hư hỏng: Khi đèn không sáng hoặc chớp không đúng chu kỳ thì rất khó nhận biết loại phao vào ban đêm.
• Thời tiết xấu: Sương mù, mưa lớn, hoặc đêm tối khiến việc nhận biết màu sắc và hình dáng phao bị hạn chế nghiêm trọng.
• Khu vực giao nhau hoặc luồng rẽ: Một số vị trí có phao phân chia dễ gây nhầm lẫn nếu không hiểu rõ vai trò và đặc điểm của phao trung tâm.

Mẹo nhận biết nhanh màu sắc – hình dáng – đèn

Để tránh nhầm lẫn và phản ứng kịp thời khi đi trong luồng có phao báo hiệu, người điều khiển tàu thuyền nên ghi nhớ một số mẹo đơn giản sau:

• Mẹo màu sắc: “Đỏ bên trái – Xanh bên phải” khi đi vào cảng hoặc ngược dòng (đây là nguyên tắc cơ bản của tiêu chuẩn IALA A).
• Mẹo hình dáng: Phao hình trụ là bên trái, còn hình nón là bên phải.
• Mẹo đèn: Đèn đỏ gắn trên phao trái, đèn xanh trên phao phải, còn đèn trắng thường là phao cảnh báo nguy hiểm hoặc đặc biệt.
• Dùng bản đồ số hoặc thiết bị định vị AIS: Nhiều thiết bị hiện nay hỗ trợ nhận diện phao trực tuyến giúp tăng độ chính xác.

Ảnh hưởng khi không tuân thủ quy định phân luồng

Không tuân thủ đúng quy định phân luồng theo tiêu chuẩn IALA A có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng:

• Tăng nguy cơ va chạm với tàu ngược chiều hoặc tàu lớn đi đúng luồng.
• Mắc cạn hoặc đâm vào chướng ngại vật nếu đi sai hướng cảnh báo của phao.
  Gây ùn tắc cục bộ tại các điểm rẽ hoặc nút giao luồng.
• Vi phạm quy định điều tiết luồng, có thể bị xử phạt theo luật giao thông đường thủy.

Trên thực tế, nhiều vụ tai nạn đường thủy từng xảy ra chỉ vì nhận nhầm phao đỏ là bờ phải hay tưởng phao đặc biệt là phao điều hướng, dẫn đến mất định hướng và phản ứng sai tình huống.

Kết luận

Việc hiểu và tuân thủ đúng tiêu chuẩn IALA A không chỉ giúp tàu thuyền điều hướng an toàn mà còn thể hiện trách nhiệm của người điều khiển phương tiện đối với toàn bộ hệ thống giao thông đường thủy. Tại Việt Nam, tiêu chuẩn này đã và đang được áp dụng rộng rãi trên các tuyến luồng nội địa và ven biển, góp phần giảm thiểu tai nạn và nâng cao hiệu quả quản lý. Trong bối cảnh số hóa giao thông và hiện đại hóa hạ tầng ngày càng phát triển, việc nhận biết đúng hệ thống phao theo IALA A là kiến thức bắt buộc đối với bất kỳ ai tham gia vận hành hoặc làm việc trong lĩnh vực hàng hải và đường thủy nội địa.

FAQ (Câu hỏi thường gặp)